Jadą wozy taborami

Jadą wozy taborami

(2013-07-03)

Romowie z zasady nie pozostawiają po sobie tekstów pisanych, pamiętniki traktują wręcz jak zdradę ich społeczności. Z tej tradycji wyłamała się cygańska poetka Papusza. W listopadzie na ekrany kin trafi film Joanny i Krzysztofa Krauzów "Papusza".

Romowie z zasady nie pozostawiają po sobie tekstów pisanych, pamiętniki traktują wręcz jak zdradę ich społeczności. Z tej tradycji wyłamała się cygańska poetka Papusza. W listopadzie na ekrany kin trafi film Joanny i Krzysztofa Krauzów "Papusza".

"Cyganie nie są "narodem księgi". Słowo zapisane nie stanowi dla nich wartości" – tłumaczył Krzysztof Krauze w "Polityce", przypominając, że samodzielnie ucząc się czytać i pisząc wiersze oraz teksty prozatorskie osnute na jej życiu, Papusza naraziła się na wykluczenie ze społeczności romskiej.

"Bardzo chciałam się uczyć czytać, ale rodzice nie dbali o mnie. […] Prosiłam dzieci, co chodzą do szkoły, żeby mi pokazały, jakie parę liter. I tak było. Potem coś ukradłam i nosiłam im, żeby mnie uczono. I tak się nauczyłam a b c d i tak dalej" – wspominała Papusza, którą dla kultury polskiej odkrył Jerzy Ficowski, literaturoznawca kojarzony głównie z badaniem twórczości Brunona Schulza.

Ficowski w 1949 r. został przygarnięty przez Romów, trafił do taboru Papuszy, spędził w nim dwa lata. Przekonał poetkę do zapisywania wierszy, przełożył je i przekazał Julianowi Tuwimowi. Dzięki temu utwory poetki pojawiły się na łamach tygodnika "Nowa Kultura". Potem Ficowski przygotował ich wydanie w odrębnym tomiku. W 1953 r. napisał tekst "Cyganie polscy" potępiony przez Romów. Papusza przyjechała do Warszawy, nakłaniając go do spalenia książki o życiu i zwyczajach Cyganów. Odmówił.

Jerzy Ficowski był właścicielem rękopisów Papuszy, w tym jej pamiętnikarskich zapisków. W 1996 r. rękopisy odkupiło od niego Ministerstwo Kultury, przekazując Stowarzyszeniu Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej im. Bronisławy Wajs-Papuszy w Gorzowie Wielkopolskim. (ike)